این هفته ای که گذشت دو میهمان داشتیم. درباره ی دوم شاید بعدتر نوشتم. روز دوشنبه شب استیون پینکر آمده بود برای یک سخنرانی از یک سلسله جلسه درباره ی علوم اعصاب و شناخت. پینکر را کم و بیش از آثارش و سخنرانی هایش می شناسم. دو سه سخنرانی اش را دیدم و یک کتاب و نصفی اش را هم خوانده ام. استاد روان شناسی هاروارد است. همین جایش یک حس متناقض به من دست می دهد. روان شناسی خیلی هم خوب و سکسی و معرکه. اما هارواردش زننده است. عمده ی کسانی که با اسم آن موسسه خود را می شناسانند را بر حسب تجربه مغرورهای گند دماغی دیده ام. شکر خدا پینکر روی این ویژگی اش مانور نداد. همین جایش یک نمره مثبت برای پینکر. در عوض تاکید بر عضویت در آکادمی ساینس و غیره اشاره کرد که عضو «باشگاه دانشمندان مو قشنگ» است! همین مو قشنگی شاید دلنشین ترین قسمت سخنرانی آن شبش بود.
سخنرانی خلاصه ای بود از کتابی که چند سال قبل نوشته است. نظریه ای را مطرح کرده است که میزان و نوع خشونت در طول تاریخ بشر کاهش یافته است. شواهد و مدارکی را هم نشان داد که مرجع می دهم کسی علاقمند بود ببیند. پینکر به دنبال دلیل برای این کاهش میزان خشونت می گشت. حتما چنین پدیده ای تک عاملی نیست و مجموعه ای از عوامل دست به دست هم داده اند تا جامعه ی انسانی به اینجا رسیده است.
به نظر پینکر رشد علم و سواد عامل بسیار مهمی بوده است که در نهایت منجر به کاهش خشونت شده است. رشد تجارت که برای بقایش به ثبات اجتماعی نیاز دارد عامل مهم دیگری بوده است. در سالهای اخیر، سکولار شدن جامعه ی غربی و رها شدن از افسار مذهب را در کاهش بسیاری از خشونت ها علیه زنان و اقلیت ها مفید دیده است. پیشرفت های ساختار نظام سیاسی را مفید می دانست و در نهایت تعریف حقوق بشر را عاملی مهم در شناخت و احترام به حقوق اولیه انسان دانست که منجر به کاهش خشونت شده است.
مهم ترین و شاید عجیب ترین عامل را که برای کاهش خشونت بیان کرد ایجاد مونوپولی برای خشونت بود. پینکر معتقد بود که برای کنترل خشونت در جامعه لازم است که یک دولت (که او معتقد بود باید از طرقی دموکراتیک بر سرکار بیاید) تنها منبع اعمال خشونت باشد. از همینجا می توان گفت که او در چه حد در تناقض با این خواسته ی جمهوری خواهان در آمریکا قرار دارد که خواهان آزاد بود تجارت اسلحه هستند.
در جمع بندی او چهار عنصر را برای کاهش خشونت مهم شمارد:
۱) یک نظام اجرایی و حقوقی که سیطره ی انحصاری بر اعمال خشونت داشته باشد
۲) گسترش تجارت: که تجارت نیازمند یک نظام بازی است که در آن همه برنده باشند
۳) گسترش حلقه ی روابط انسانی: که باید یاد بگیریم خود را به جای دیگر افراد خارج از خانواده و گروه خود قرار بدهیم و با آنها هم احساس و هم درد شویم.
۴) رشد منطق: که از طریق بالا بردن سواد عمومی، مبارزه با خرافه گرایی حاصل می شود.
سه نکته بیشتر از همه برای من اما از این سخنرانی به یاد ماند. شاید هم چهار نکته:
۱) این مونوپولی خشونت برای دولت ها. می تواند وحشتناک شود. قدرت بی نظیر به دولت بدهد و راه هرگونه اصلاحی را ببندد. پینکر هیچ مکانیزمی برای مهار دولت پیشنهاد نداد جز استفاده از واژه ی گنگ «دموکراسی». بشار اسد و حسنی مبارک هم جکومت های دموکراتیک داشتند. آمریکا هم کشوری دموکراتیک است. فرانسه و آلمان و بلژیک هم دموکراسی دارند. هر کدام شکلی است، ساختاری دارد و از بقیه متمایز است. راه درست چیست؟ نمی دانم. پینکر هم جوابی نداد.
۲) هرنموداری نشان داد و میزان خشونت را در واحد زمان رسم کرد در دنیای غرب همه ی معیارهای خشونت کاهش پیدا کرده بودند. آمریکا البته از این قانون پیروی نمی کرد. آمریکا از همه ی غرب متفاوت بود. هیچ کشور غربی به اندازه ی آمریکا در سالهای اخیر به جنگ نرفته است. هیچ کشور غربی به اندازه ی آمریکا اعدام نداشته است. هیچ کشوری به اندازه ی آمریکا حقوق زنان و اقلیت ها را نقض نکرده است. وقتی از پینکر پرسیدند که چرا این طور است پاسخ داد که خب آمریکا کشور بزرگی است. فرهنگ های متفاوت دارد. آمریکا یک کشور مذهبی است. مردم به خدا اعتقاد دارند. بعد هم آمریکا همگون نیست. اگر همه ی آمریکا مثل ساحل شرقی بود که اینجا هم می شد سوییس و سوئد. اما آمریکا هم یک جنوب و تگزاس دارد با فرهنگ خاص خودش. می توانید تصور کنید وقتی فردی از تگزاس رییس جمهور شود چه اتفاقی برای صلح جهانی می افتد (تشویق حضار)
* این هم باز نشان دارد از همان نکته ی گنگی که درباره ی تعریف دموکراسی گفتم. دموکراسی توانایی این را دارد که جلادها را هم بر مسند بنشاند.
۳) این باور در خیلی وجود دارد که بازی های خشن کامپیوتری باعث به وجود آمدن خشونت بیشتر در جامعه شده اند. وقتی از پینکر این را پرسیدند خیلی راحت گفت که هیچ داده ای در تایید این ادعا وجود ندارد. در حقیقت مطالعات آماری چنین همبستگی را رد می کنند.
۴) موهایش! (پینکر عضو افتخاری یک انجمن عجیب و غریب است. اینجا )
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر